روحانی و بحران محبوبیت

محسن منصوری

اصلا خوشحال نشدم وقتی در موج میلیونی راهپیمایان 22بهمن، به ندرت کسی را میدیدم که عکس رییس جمهور را بالای سر بگیرد. تحلیل این پدیده با پشتوانه ی نظری رأی شکننده و حداقلی روحانی درانتخابات 24 خرداد92، زمزمه ی افول محبوبیت نماد دولت در تفکر انقلابی آحاد ملت را پررنگ میکند.

 

با توجه به مشکلات ساختاری کشور، عامل محبوبیت رئیس جمهور و اعضاء دولت همواره یکی از مهمترین عوامل پیشبرنده ی سیاست های کلان اجرایی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بوده است و روسای دولت های گذشته در برهه ای به بهترین شکل از این ظرفیت استفاده نموده و متقابلا با فرسایش این ظرفیت ، فرصت های متعددی را از دست داده اند تا آنجا که به محبوبیت عمومی گفتمان اجرایی حاکم وقت لطمه زده وحتی زمینه ی تکرار دولت های همسورا کم رنگ نموده اند.

 

صد البته محبوبیت و حمایت اجتماعی اولیه نسبت به دولت های قبل به مراتب بیشتر وعمیق تر از دولت فعلی بوده و شخصیت کاریزمای دو رییس جمهور گذشته در ایجاد این محبوبیت نقشی محوری داشته است. (عامل مهمی که رئیس جمهور فعلی از آن بی بهره یا حداقل کم بهره است).

 

کاهش این سرمایه های حیاتی(محبوبیت وشخصیت کاریزماتیک رئیس دولت) ممکن است در آینده بحران های جدی برای نظام اجرایی ایجاد نماید. 

 

از اینرو ضروریست آقای روحانی و معتمدین ایشان  طرحی نو دراندازند و رفتارهای کاهنده ی محبوبیت اجتماعی را شناسایی و از ارتکاب آن پرهیز نمایند. برآنیم اشاره ای مختصر به برخی عوامل و رخدادهای احتمالی کاهش محبوبیت مسئولین اجرایی داشته باشیم:

 

1-حرکت برخلاف مدارعزت یکی از عوامل مهم کاهش محبوبیت سیاستگذاران است. گفتمان وادادگی وتزلزل به ویژه در مقابل دشمنان همیشگی ملت ایران، موجب ویرانی بنای محبوبیت دولتمردان است. تجربه سیاسی ملت ایران نشان می دهد محبوبترین دولت ها در خاطرات مردم، مقاومترین آنهاست. پر واضح است "مذاکره بازی غیرشفاف" در کاهش محبوبیت نقشی چشمگیر دارد.

 

2- مردم دین مدارند. آنجا که احساس نمایند مقدسات مورد هجمه قرار میگیرد از باعث و بانی آن روی میگردانند. حمایت وزیر ارشاد از خوانندگی زنان، توهین نشریات زرد به مبانی دینی،تجلی ابتذال در برخی محصولات فرهنگی دولت(بخوانید جشنواره فیلم فجر)، اصرار برتصمیماتی از جنس رهایی ممیزی کتاب و... از مصادیقی است که ممکن است به قهر عاطفی ملت با دولتمردان منجر شود.

 

3- مردم نظام اسلامی و قانون اساسی را از عمق جان دوست دارند. آنجا که در سال 88 برخی در مقابل این نظام ایستادند مردم از آنها دل بریدند. به کارگیری عوامل یا حداقل پیاده نظام کودتای نرم سال 88 در سطوح بالای دولت و لایه های میانی موثر( مانند مسئول انتصابات استانی وزارت ارشاد، معاون و مشاور وزیر علوم و...) بر بی میلی مردم به دولت خواهد افزود.

 

4- رفتارهای چند وجهی و غیر شفاف از دیگر عوامل کاهش محبوبیت است. فرض کنید مسئولی مدام دم از آزادی بیان و شکوفایی انتقادات درون خانواده نظام میزند! در همان زمان در فاصله کمتر ازچند ماه رسانه های انقلابی آماج فشار کم سابقه ( آنهم با چاشنی امنیتی) و بعضا توقیف قرار میگیرند. ویا تصور کنید مسئولی " نقدپذیری و آستانه ی تحمل بالا " را از ویژگی های منحصر به فرد دولت خود بداند! در همان زمان منتقدان یک توافق نامه ی از پیش باخته را عده ای بی سواد معرفی نماید. نتیجه این تنگنای رسانه ای و رفتارهای چندگانه ریزش لحظه به لحظه ی ارادت بدنه اجتماعی به دولت خواهد بود.

 

5- فرض کنید بزرگ خانواده برای حل مشکلات داخلی خانواده به فرزندان خود اطمینان نکند و چشم به دست کرم همسایه بدوزد. عدم باور توان داخلی و بی توجهی به تقویت ساخت درونی خانواده و گدایی محبت اقتصادی از کدخدای ده ، فرزندان انقلابی را از قیم اجرایی، دلگیر خواهد کرد.

 

6- مردم برمبنای اصول و منطق قضاوت میکنند. تعریف وتمجید چاپلوسانه را نمیپسندند و نقد و تکفیر غیرمنصفانه را دوست ندارند. یکی از اشتباهات روسای جمهور گذشته افراط در نقد غیرمنصفانه دولت های قبل از خود بوده است.

مصاحبه های تلویزیونی اخیر رئیس جمهور و سخنرانی های یک طرفه اعضاء هیأت دولت در برنامه های مختلف از مصادیق اینگونه رفتارهاست. مقصود نگارنده دفاع از دولت گذشته نیست لکن در چند سال اخیر خدمات چشمگیری در زمینه های مختلف عمرانی، علمی، پزشکی، هسته ای، انرژی و ... صورت گرفته است. عبور بی تفاوت یا مطلقا نقادانه از کنار این حجم انبوه پیشرفت ها، صرفا نقاد را به بی انصافی متهم و به کاهش محبوبیت محکوم خواهد کرد و دیگر هیچ.

 

7- درمتون دینی مختلف بر این مسأله تاکید شده است که حاکمان و زمامداران با مردم با نرمی برخورد نموده ، در اداره ی امور کشور بر ولی نعمتان سخت نگیرند. افزایش یکباره ساعت کاری (هرچند که خاستگاه قانونی داشته باشد) موجی از نارضایتی در بدنه اداری دولت ایجاد نموده است. روشن است که افزایش اینچنینی ساعات کاری نه تنها موجب کاهش بازدهی  و افزایش هزینه جاری دستگاه ها میگردد بلکه آسیب های جبران ناپذیری برای خانواده های شاغلین دولت به دنبال خواهد داشت . شاید اصلاح قانون یا راه حلی بینابینی میتوانست نظر دولت و عائله ی دولت را همزمان تامین نماید.

 

8-"تدبیر و امید " دو واژه ی مبنایی و از ضروریات اداره کشوردر شرایط فعلی است. امید را  باید در لفظ و عمل دید و متولی اصلی دمیدن روح امید و نشاط در جامعه را مسئولین دانست. نشاط با روح جوانی گره خورده است و امید را امیدواران خواهند بخشید.

     

               "ذات نایافته از هستی بخش                                 کی تواند که شود هستی بخش"

 

به کارگیری مسولین فرتوت و کهنسال با تحقق شعار نشاط و امید در تعارض است. این موضوع رخوت در بدنه اجرایی دولت و نتیجتا دمیدن فضای یأس و کاهش حمایت اجتماعی را به دنبال خواهد داشت. 

 

علاوه برموارد فوق تطویل در حل مشکلات اقتصادی و برون رفت از مسائل حاد فرهنگی، اجرای طرح های نسنجیده و پرهزینه مانند سبد کالا(بخوانید خدشه به غرور مردم)، ترویج فرهنگ تجمل اداری، تعطیلی سنت های اجرایی مطلوب گذشته(ازجمله سفرهای استانی)، حرکت برخلاف سیاستهای کلان نظام( از جمله وابستگی بیشتر به نفت) و...میتواند از عوامل مهم کاهش محبوبیت دولت باشد.

 

از آنجا که «افول محبوبیت دولت» و کاهش وجاهت مسئولین اجرایی در تمام دنیا خطری جدی برای نظام اجتماعی محسوب می شود شایسته است دولتمردان فعلی و به ویژه رئیس جمهور محترم رفتارها و عوامل کاهش محبوبیت را بررسی و جهت رفع آنها تدبیر نمایند.